Με το άρθρο 18 του Ν. 3304/2005 «Εφαρμογή της αρχής της ίσης μεταχείρισης ανεξαρτήτως φυλετικής ή εθνοτικής καταγωγής, θρησκευτικών ή άλλων πεποιθήσεων, αναπηρίας, ηλικίας ή γενετήσιου προσανατολισμού», ανατέθηκαν στην Ο.Κ.Ε. νέες αρμοδιότητες σχετικά με την εφαρμογή της αρχής αυτής, μεταξύ των οποίων, η σύνταξη ετήσιας έκθεσης και η ενθάρρυνση του διαλόγου για τα θέματα αυτά με μη κυβερνητικές οργανώσεις (Μ.Κ.Ο.).
Έκθεση έτους 2009
Στις 4 Φεβρουαρίου 2011, η Ολομέλεια της Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής (Ο.Κ.Ε.), ενέκρινε την Έκθεση του έτους 2009 για την εφαρμογή της αρχής της ίσης μεταχείρισης.
Η άνιση μεταχείριση εξακολουθεί δυστυχώς να αποτελεί πρόβλημα σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Επιβάλλεται, επομένως, να θεσπιστούν συνεκτικοί ευρωπαϊκοί κανονισμοί σε αυτό το πεδίο, να εναρμονισθούν οι εθνικές νομοθεσίες με τους ευρωπαϊκούς κανονισμούς και να θεσπιστούν αποτελεσματικότερα ελεγκτικά θεσμικά όργανα προκειμένου να αποφεύγονται οι διακρίσεις.
Η Ελλάδα ανήκει σε εκείνες τις χώρες της Ευρώπης που πριν από τη θέσπιση των Οδηγιών του 2000 δεν είχε εξειδικευμένη νομοθεσία για την εξασφάλιση των αρχών της ίσης μεταχείρισης και της απαγόρευσης διακρίσεων. Είναι, λοιπόν, φυσικό το γεγονός ότι η ενσωμάτωση των Οδηγιών αυτών απετέλεσε το θεμέλιο της έννομης προστασίας των σχετικών αξιώσεων της κοινωνίας. Βέβαια, η Πολιτεία θα πρέπει να προχωρήσει σε περαιτέρω ρυθμίσεις, των οποίων η αναγκαιότητα προκύπτει από την εμπειρία της εφαρμογής των μέχρι τώρα θεσμοθετημένων διατάξεων.
Η Ο.Κ.Ε. θεωρεί ότι είναι απαραίτητη μια σημαντική αύξηση στους ανθρώπινους και χρηματικούς πόρους της Επιτροπής Ίσης Μεταχείρισης, ώστε να της δοθεί η δυνατότητα να λειτουργήσει πιο αποτελεσματικά. Όσον αφορά δε τις μέχρι σήμερα αρμοδιότητές της, διαπιστώνεται ότι είναι ιδιαίτερα περιορισμένες, γεγονός που σε συνδυασμό με την αδυναμία ουσιαστικής παρέμβασης και αρωγής σε εξατομικευμένες περιπτώσεις διακρίσεων μειώνει τη σημασία της Επιτροπής και θέτει σε αμφιβολία την αξιοπιστία και την αποτελεσματικότητά της. Συνεπώς, πρέπει να δοθεί η δυνατότητα ουσιαστικής παρέμβασης της Επιτροπής, καθώς και η δυνατότητα επιβολής κυρώσεων, ώστε να λειτουργήσει όχι μόνο προληπτικά, αλλά και κατασταλτικά. Ιδιαίτερη έμφαση, τέλος, πρέπει να δοθεί στη μετατροπή της Επιτροπής Ίσης Μεταχείρισης σε ανεξάρτητη αρχή, κατά τα πρότυπα λειτουργίας της αρχής του Συνηγόρου του Πολίτη, ώστε να υπάρξει και συμμόρφωση της χώρας μας προς τα προστάγματα της Οδηγίας 2000/43/ΕΚ.
Τέλος, η Ο.Κ.Ε. επισημαίνει την αναγκαιότητα μεγαλύτερης και καλύτερης ενημέρωσης των πολιτών όσον αφορά τις αρμοδιότητες των υφιστάμενων θεσμικών φορέων για την καταπολέμηση των διακρίσεων.
Όσον αφορά δε τις νομοθετικές παρεμβάσεις σημειώνεται:
Οι δύο Οδηγίες 2000/43 και 2000/78 ΕΚ έχουν παραπλήσιο περιεχόμενο και περιγραφή των επί μέρους λόγων διάκρισης, γεγονός που δίνει εσφαλμένα την εντύπωση αφ ενός μιας ιεράρχησης των λόγων διάκρισης και αφ ετέρου διαζευκτικής επιλογής του λόγου διάκρισης, αφήνοντας αμφιβολία περί της εφαρμογής της σε περίπτωση που συντρέχουν περισσότερες διακρίσεις κατά περίσταση. Θα πρέπει να δοθεί αυθεντική ερμηνεία που θα απαγορεύει τις πολλαπλές διακρίσεις.
Σχετικά με τα ζητήματα που αφορούν στην ίση μεταχείριση επί πολιτών τρίτων χωρών, ο Ν. 3304/2005, ο οποίος ενσωματώνει επακριβώς τις σχετικές διατάξεις των δύο Οδηγιών για ίση μεταχείριση ανεξαρτήτως φυλετικής ή εθνοτικής καταγωγής, δεν κάνει μνεία στις διακρίσεις λόγω ιθαγένειας, ούτε θίγει τις διατάξεις που αφορούν στην εισδοχή, υποδοχή και τη νομική κατάσταση πολιτών τρίτων χωρών ή και ανιθαγενών. Φυσικά, κάθε θιγόμενος θα μπορεί να επικαλεστεί το άρθρο 26 του Ν. 3304/2005, σύμφωνα με το οποίο καταργείται κάθε αντίθετη διάταξη, θα πρέπει όμως για λόγους ασφαλείας δικαίου να συμπεριληφθεί και η διάκριση λόγω ιθαγένειας, πίσω από την οποία υποκρύπτονται διακρίσεις λόγω εθνοτικής καταγωγής, ή φυλετικής.
Θα πρέπει, επίσης, να αναδιαμορφωθεί το σύστημα χορήγησης ασύλου, με στόχο τόσο την ταχύτητα εξέτασης των αιτημάτων, όσο και την αξιοπιστία της διαδικασίας.
Τέλος, υπάρχει ανάγκη ενσωμάτωσης ειδικών δικονομικών διατάξεων στους οικείους κώδικες. Η μεταφορά των δικονομικών διατάξεων που έχουν θεσπιστεί με την ενσωμάτωση των Οδηγιών, αλλά και που έχουν θεσπιστεί με άλλους σχετικούς Νόμους, είναι απαραίτητη, προκειμένου να είναι εύκολα προσβάσιμες σε δικηγόρους και δικαστές.
Έκθεση έτους 2008
Στις 3 Νοεμβρίου 2009, η Ολομέλεια της Ο.Κ.Ε. ενέκρινε την Έκθεση του έτους 2008 για την εφαρμογή της αρχής της ίσης μεταχείρισης, ανεξαρτήτως φυλετικής ή εθνοτικής καταγωγής, θρησκευτικών ή άλλων πεποιθήσεων, αναπηρίας, ηλικίας ή γενετήσιου προσανατολογισμού.
Στον Πρόλογο της Έκθεσης η Ο.Κ.Ε. προανήγγειλε την εκπόνηση Γνώμης Πρωτοβουλίας για το όλως επίκαιρο θέμα της Μετανάστευσης εντός του 2009. Τα πρώτα Κεφάλαια της Έκθεσης αναφέρονται στις εξελίξεις σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης (Κεφάλαιο Α’), καθώς και στο έργο του Συνηγόρου του Πολίτη (Κεφάλαιο Β’), του Σώματος Επιθεώρησης Εργασίας (Κεφάλαιο Γ’) και της Επιτροπής Ίσης Μεταχείρισης του Υπουργείου Δικαιοσύνης (Κεφάλαιο Δ’). Για τέταρτη συνεχόμενη χρονιά, από τους τρεις προαναφερθέντες αρμόδιους φορείς, για την εφαρμογή της νομοθεσίας για την ίση μεταχείριση, μόνο ο Συνήγορος του Πολίτη ανταποκρίθηκε ικανοποιητικά στις υποχρεώσεις του.
Στη συνέχεια, η Ο.Κ.Ε. επικεντρώνεται στις κύριες αιτιάσεις παραβίασης της αρχής της ίσης μεταχείρισης που καταγράφονται σε εκθέσεις μη κυβερνητικών οργανώσεων και διεθνών οργανισμών (Κεφάλαιο Ε’).
Η Έκθεση ολοκληρώνεται με τις προτάσεις της Ο.Κ.Ε. για μία ουσιαστική εφαρμογή της ίσης μεταχείρισης (Κεφάλαιο Στ’). Οι προτάσεις αυτές συγκαταλέγονται σε πέντε διακριτές κατηγορίες που αφορούν την εθνοτική-φυλετική καταγωγή, το άσυλο, τα άτομα με αναπηρία, τις διακρίσεις λόγω ηλικίας και τέλος τις διακρίσεις λόγω γενετήσιου προσανατολισμού.
Στο τέλος της Έκθεσης παρατίθενται τα εξής Παραρτήματα:
Παράρτημα Ι: Καταπολέμηση των διακρίσεων στην αγορά εργασίας. Η ολοκλήρωση μίας σημαντικής φάσης της κοινοτικής πρωτοβουλίας EQUAL
Παράρτημα ΙΙ: Το Σύμφωνο Συμβίωσης μεταξύ ατόμων του ίδιου φύλου σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες.
Παράρτημα ΙΙΙ: Υπηρεσίες, φορείς και οργανώσεις προς τις οποίες απευθύνθηκε η Ο.Κ.Ε. κατά τη διαδικασία έκδοσης της Γνώμης.
Έκθεση έτους 2007
Στις 24 Ιουνίου 2009, η Ολομέλεια της Ο.Κ.Ε. ενέκρινε την τρίτη ετήσια έκθεση για την εφαρμογή της ίσης μεταχείρισης στην Ελλάδα. Η έκθεση αφορούσε τις εξελίξεις του 2007.
Στην Έκθεση γίνεται κατ’ αρχήν αναφορά στις εξελίξεις κατά το έτος 2007 σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης, και στη συνέχεια καταγράφεται η δράση των τριών αρμόδιων αρχών/υπηρεσιών, δηλαδή του Συνήγορου του Πολίτη, του Σώματος Επιθεώρησης Εργασίας και της Επιτροπής Ίσης Μεταχείρισης του Υπουργείου Δικαιοσύνης. Όπως κάθε χρόνο, διαπιστώνεται ότι μόνο ο πρώτος φορέας ανταποκρίνεται ικανοποιητικά στο ρόλο του.
Η Ο.Κ.Ε. αφού καταγράφει και τις αιτιάσεις των διεθνών οργανισμών και μη κυβερνητικών οργανώσεων για την κατάστασης της ίσης μεταχείρισης, παρατηρεί ότι αυτές σε μεγάλο βαθμός επαναλαμβάνονται.
Σε ό,τι αφορά τις προτάσεις της, η Ο.Κ.Ε. καταθέτει προτάσεις για καλύτερη εφαρμογή του νόμου ενώ επίσης προτείνει αλλαγές στο νόμο για την ενσωμάτωση της σχετικής Οδηγίας στο εθνικό δίκαιο. Η κυριότερη από τις προτάσεις της είναι η ενοποίηση των φορέων που ελέγχουν την εφαρμογή της ίσης μεταχείρισης στη χώρα μας.
Έκθεση έτους 2006
Η Ολομέλεια της Ο.Κ.Ε. ενέκρινε, την Τρίτη 3 Ιουλίου 2007, την Έκθεση του έτους 2006 της Ο.Κ.Ε. για την εφαρμογή της αρχής της ίσης μεταχείρισης.
Στην Έκθεση, κατ' αρχήν, η Ο.Κ.Ε. αναφέρεται στο έργο των τριών αρχών που είναι υπεύθυνες για την εφαρμογή της νομοθεσίας για την Ίση Μεταχείριση (Συνήγορος του Πολίτη, Σώμα Επιθεωρητών Εργασίας και Επιτροπή ίσης μεταχείρισης του Υπουργείου Δικαιοσύνης) και διαπιστώνει ότι η δεύτερη και τρίτη αρχή –αντίθετα με το Συνήγορο του Πολίτη– δεν έχουν ανταποκριθεί στα καθήκοντά τους.
Στη συνέχεια, η Ο.Κ.Ε. καταγράφει τις αναφορές περιστατικών παραβίασης των αρχής της ίσης μεταχείρισης που περιλήφθηκαν σε ανακοινώσεις ή εκθέσεις οργανώσεων για τα ανθρώπινα δικαιώματα ή διεθνών οργανισμών και στέκεται ιδιαίτερα σε αυτές που αφορούν στην κακομεταχείριση ευάλωτων πληθυσμιακών ομάδων από αστυνομικά όργανα και σε παραβιάσεις δικαιωμάτων θρησκευτικών ή εθνοτικών μειονοτήτων.
Η Ο.Κ.Ε. στη συνέχεια προβαίνει:
- Σε προτάσεις για την ουσιαστική εφαρμογή του νόμου για την ίση μεταχείριση (νέες μέθοδοι για την ενημέρωση των ομάδων στις οποίες αφορά η νομοθεσία, εκπαίδευση και ευαισθητοποίηση των οργάνων που είναι αρμόδια για την παροχή της σχετικής προστασίας κ.λπ.) και
- Σε επισήμανση ορισμένων πτυχών της υφιστάμενης νομοθεσίας (π.χ. προσλήψεις στο δημόσιο, κοινωνική ασφάλιση κ.λπ.) που θα πρέπει να επανεξετασθούν ως προς τη συμβατότητά τους με τη νομοθεσία για την ίση μεταχείριση.
Έκθεση έτους 2005
Σε υλοποίηση των νέων αρμοδιοτήτων της, η Ολομέλεια της Ο.Κ.Ε. ενέκρινε, την Τρίτη 18 Ιουλίου 2006, την Έκθεση του έτους 2005 της Ο.Κ.Ε. για την εφαρμογή της αρχής της ίσης μεταχείρισης. Για τη σύνταξη της Έκθεσης η Ο.Κ.Ε., επιδιώκοντας την ευρύτερη δυνατή ανταλλαγή απόψεων, απευθύνθηκε στις τρεις αρχές που είναι αρμόδιες για τον έλεγχο της εφαρμογής του νόμου (Συνήγορος του Πολίτη, Σώμα Επιθεώρησης Εργασίας και Επιτροπή Ίσης Μεταχείρισης του Υπουργείου Δικαιοσύνης), σε φορείς, ιδρύματα και πλήθος Μ.Κ.Ο. με δράση στα θεματικά πεδία του νόμου.
Η Έκθεση της Ο.Κ.Ε. περιλαμβάνει 9 κεφάλαια και 2 Παραρτήματα. Στο πρώτο Κεφάλαιο της Έκθεσης ανακοινώνεται η δημιουργία ειδικής σελίδας για την ίση μεταχείριση στην ιστοσελίδα της Ο.Κ.Ε. Στα επόμενα Κεφάλαια παρουσιάζεται το Πρόγραμμα Δράσης της Ε.Ε. για την καταπολέμηση των διακρίσεων, παρατίθενται αριθμητικά στοιχεία για τις πληθυσμιακές ομάδες στις οποίες αφορά ο νόμος, επισημαίνονται οι πιο συχνά εμφανιζόμενες παρατηρήσεις διεθνών οργανισμών και Μ.Κ.Ο. σχετικά με την πρακτική εφαρμογή της αρχής της ίσης μεταχείρισης στη χώρα μας και γίνεται αναφορά στο έργο των παραπάνω τριών αρχών που είναι αρμόδιες για τον έλεγχο της εφαρμογής του νόμου.
Η Ο.Κ.Ε. διατυπώνει 10 προτάσεις για την ουσιαστική εφαρμογή της αρχής της ίσης μεταχείρισης. Ιδιαίτερα σημαντική θεωρεί η Ο.Κ.Ε. την ενημέρωση των ευάλωτων ομάδων του πληθυσμού για τα δικαιώματά τους, αλλά και την ευαισθητοποίηση των ατόμων που δεν ανήκουν στις ομάδες αυτές για προβλήματα που σχετίζονται με τις διακρίσεις. Υπογραμμίζει, ακόμα, την ανάγκη κατάλληλης εκπαίδευσης των κρατικών στελεχών που συναλλάσσονται με τις ευάλωτες ομάδες του πληθυσμού. Επιπλέον, η Ο.Κ.Ε. επισημαίνει την περιφερειακή διάσταση του προβλήματος και τη δυνατότητα συμβολής της σχολικής εκπαίδευσης στην εξοικείωση των μαθητών με τη διαφορετικότητα. Προτείνει, ακόμα, την υλοποίηση προγραμμάτων για τη βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης, εκπαίδευσης και απασχόλησης των ατόμων που συχνά είναι θύματα διακρίσεων και τονίζει την ανάγκη ενίσχυσης των ελεγκτικών μηχανισμών του κράτους που πρέπει να λειτουργούν αποτελεσματικά και ανεξάρτητα. Η Ο.Κ.Ε. δηλώνει ακόμα πρόθυμη να συνεργαστεί με την ελληνική πολιτεία και τους κοινωνικούς φορείς για τη διασφάλιση της ευρύτερης δυνατής συναίνεσης γύρω από τα αναγκαία βήματα που πρέπει να γίνουν για την υλοποίηση της αρχής της ίσης μεταχείρισης για τις εθνικές, εθνοτικές και θρησκευτικές μειονότητες. Επισημαίνει την ανάγκη εξέτασης όλων των διεθνών συμβάσεων που σχετίζονται με την αρχή της ίσης μεταχείρισης και που δεν έχουν ακόμα κυρωθεί από τη χώρα μας. Τέλος, τονίζει το δυναμικό χαρακτήρα των πεδίων ανισότητας με ιδιαίτερη αναφορά στα φαινόμενα του αναλφαβητισμού και του «ηλεκτρονικού αναλφαβητισμού» ως σύγχρονα πεδία αποκλεισμού των ευάλωτων ομάδων.